Za pierwsze uniwersytety ludowe w Polsce uważa się szkoły rolnicze powstałe na ziemiach Królestwa Polskiego (szkoła w Pszczelinie, w Kruszynku i w Sokołówku). Jednakże ich działalność była znacznie ograniczona przez rosyjskiego zaborcę.
Rozwój uniwersytetów ludowych rozpoczął się po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W okresie międzywojennym powstało 26 takich placówek. Pierwsze to: Uniwersytet Ludowy w Dalkach, którego założycielem był ksiądz Antoni Ludwiczak (1921), w Zagórzu (1926) oraz w Odolanowie (1927). Pamiętajmy, że wówczas analfabetyzm sięgał 70%, a młode pokolenie ukształtowane było w szkołach prowadzonych przez zaborców.
Duże osiągnięcia miał też jeden z najbardziej znanych uniwersytetów ludowych w Gaci Przeworskiej, założony przez małżeństwo Zofię i Ignacego Solarzy (1932).
Po II wojnie światowej działalność uniwersytetów została zlikwidowana.
Współcześnie funkcjonowanie uniwersytetów ludowych z jednej strony opiera się na tradycji i ukształtowanych przez lata fundamentach, ale z drugiej – wpisuje się we współczesny kontekst społeczny i kulturowy.
To, co jest najbardziej charakterystyczne dla uniwersytetów ludowych: opierają się one wyłącznie na dobrej woli słuchaczy, którzy chętnie korzystają z takiej formy edukacji.
Bardzo ważną postacią Uniwersytetów ludowych w Polsce był ksiądz Antoni Ludwiczak. Urodził się w 1878 r w Kostrzynie Wielkopolskim w biednej rodzinie, jako jeden z dziesięciorga rodzeństwa.
Udało mu się jednak wykształcić, dzięki czemu mógł także rozwijać swoje idee – a były nimi chęć podniesienie poziomu kulturalnego i edukacyjnego wsi i małych miasteczek.
Poprzez swoje działania kontynuował w Wielkopolsce ideę pracy organicznej – jako spadkobierca myśli Hipolita Cegielskiego, Dezyderego Chłapowskiego czy Karola Marcinkowskiego.
Ważną rolę odegrało w historii powstania pierwszego Uniwersytetu ludowego to, że ks. Ludwiczak był założycielem i działaczem bibliotek ludowych, czytelni, organizował oddziały Towarzystwa Czytelni Ludowych.
Na początku tamtego stulecia wzrastało zainteresowanie wzorami płynącymi z zagranicy dotyczącymi rozwoju wsi i miasteczek. Unikano wzorców niemieckich, szukano więc w innych państwach europejskich. Idee te trafiły na podatny grunt Towarzystwa Czytelni Ludowych, których prezesem zarządu był od 1912 r. ks. Antoni Ludwiczak.
W 1913 r, na łamach „Przeglądu Oświatowego“ postulował powstanie uniwersytetu ludowego opartego na wykorzystaniu internatowego zakładu oświatowego typu grundtvigiańskiego.
Zdobył – dzięki konsekwencji i uporowi, i pomimo przerwy w działalności spowodowanej I wojną światową – konieczne fundusze i 4 października 1921 r. w obecności duchowieństwa, parlamentarzystów, uczonych oraz pierwszych słuchaczy uroczyście otwarto Uniwersytet Ludowy w Dalkach. Ks. Ludwiczak kierował nim do marca 1938 r.
